Prowizorium "DOPŁATY" Urzędu Pocztowego w Orłowej z października 1938 roku.

Jesień 1938 r., to początek tragedii i koniec przedwojennej Czechosłowacji. Dyktatem z Monachium doszło do zaboru Czeskich Sudetów przez Niemcy. Początkiem października 1938 r. Wojsko Polskie zajęło część terytorium przedwojennej Czechosłowacji - Zaolzie. 10 października władzę w Orłowej przejmuje polska administracja. W tym samym dniu nastąpiło też objęcie Urzędu Pocztowego w Orłowej przez Polaków. Do kasowania przesyłek używano metalowego datownika o średnicy 24 mm z napisem ORŁOWA. Stosowano datowniki z wyróżnikami "a", "b" i "c".

Polski Urząd Pocztowy używał do ofrankowania przesyłek, wyłącznie polskich znaczków pocztowych. Zdarzało się, że przesyłki przychodziły nieopłacone lub nienależycie opłacone i stąd potrzebne były znaczki dopłaty. Prawdopodobnie, właśnie na skutek owego braku znaczków dopłaty powstały te prowizoria.

W ten sposób w Urzędzie Pocztowym w Orłowej z prywatnej inicjatywy naczelnika UP doszło do stosowania prowizorycznych znaczków dopłaty, sporządzonych przez wykonanie ręcznym stempelkiem nadruku na znaczkach opłaty.

Istnieją dwa rodzaje nadruku:

Typ I: nadruk czechosłowackim stemplem dopłaty "TKČ" (il.1. a, b). Nadruk wykonano w barwie czarnej w ilości około 100 sztuk. Okres stosowania od 12.X do 14.X 1938 r. Znane są nadruki na polskich znaczkach opłaty nr fi 294 (5 gr. Częstochowa) i 295 (10 gr. Gdynia - Dworzec Morski).

il. 1. a) typ I na zn. nr fi 294, b) typ I na zn. nr fi 295, c) typ II na zn. nr fi 294, d) typ II na zn. nr fi 295

Typ II: nadruk polskim ręcznym stemplem dopłaty "T" (il. 1. c, d). Nadruk wykonano w barwie czarnej lub fioletowej. Nakład, według polskich źródeł wyniósł około 200 sztuk, inne źródła podają do 500 sztuk. Stosowano go od 15.X.1938 r. Nadruków w tym typie dokonano nie tylko na tych samych znaczkach co w typie I, o czym informują źródła polskie, lecz też na znaczkach o nominale 25 i 45 gr.

il. 2. Wycinki: a) ze znaczkiem opłaty nr fi 294 (5 gr. Częstochowa), b) 286 (45 gr. Zamek w Podhorcach).

Omawiane prowizoria dopłaty stosowane były na Zaolziu w okresie polskiej władzy tylko w UP Orłowa. Fakt pocztowego użycia potwierdzają wycinki dla typu II (il. 2a,b.) oraz dla typu I (il. 3.) . W jakim celu przybito na przesyłce do Bielska jeszcze dwie czeskie pieczątki "POSTOVNl URAD ORLOVA" nie wiadomo. Właśnie to wskazywałoby na filatelistyczny charakter całości. Należy więc powiedzieć otwarcie, że prowizoria do płaty były wykonane głównie dla celów filatelistycznych.

il. 3. Przesyłka do Bielska, ze znaczkami kasowanymi stemplem typu II.

O prowizoriach dopłaty z Orłowej można też przeczytać w czasopiśmie IKAROS nr 85/1938 oraz nr 89/1939.

Z uwagi na zawarte tam wyjaśnienia w tej sprawie, podajemy ich treść:
"W uzupełnieniu drukowanego w nr 85/12 IKAROSA (grudzień 1938 r.) artykułu, reprodukujemy obecnie dokument naświetlający zasadniczo genezę wydania prowizoriów dopłat z Orłowej. Ponadto zamieszczamy reprodukcję dwóch oryginalnych listów pochodzących ze zbiorów p.p. prof. Stanisława Miksteina (Kraków) i dra Zbigniewa Kukulskiego (Katowice)."

Urząd pocztowo-telekom. O r ł o w a

Orłowa, dnia 21 listopada 1938 r. W. Pan Dr med. Zbigniew KUKULSKI KATOWICE ul. Mariacka 7

Na pismo WPana z dnia 18 bm. donoszę uprzejmie następująco:
1) Po objęciu tut. Urzędu Pacztowo-telekomunikacyjnego przez Polski Zarząd Pocztowy, już w pierwszym dniu brakło Urzędowi znaczków dopłaty; aby z tego powodu nie dopuścić do zastoju wzgl. dla podtrzymania od pierwszej chwili sprawności obsługi miejscowej klienteli, zarządziłem natychmiastowe użycie dla dopłat pocztowych znaczków obiegowych opłaty. -
2) Dla odróżnienia znaczków opłaty doklejanych na przesyłkach z tytułu dopłat, od znaczków pocztowych stanowiących opłatę uiszczoną przy nadaniu, dokonano przemiany odnośnych znaczków w ten sposób, że znaczki doklejane na przesyłkach z tytułu dopłaty przestemplowywano stempelkiem z literą "T" (znak tłusty), a niezależnie od tego odnośne znaczki unieważniano odciskiem datownika. -
3) Dla powyższych celów używano znaczków opłaty wartości 5, 10, 25 i 50 gr.; stosunkowo znaczków użyto niewiele, gdyż w kilka dni po objęciu Urzędu otrzymano nowy większy zapas znaczków dopłaty i używanie znaczków opłaty za dopłatę nie miało już więcej miejsca w tut. Urzędzie. -
4) Prowizorium dopłaty istniało zaledwie kilka pierwszych dni po objęciu Urzędu.

(:J. Onyszkiewicz:)
naczelnik Urzędu

Wyjaśnienia pochodzące z czasopisma IKAROS są bardzo ważne, bo tłumaczą jak w ogóle doszło do powstania nadruków oraz wyjaśniają, kto je wykonał. A to jest dla filatelistów bardzo ważne. Pozostanie jednak pytanie, czy wykonanie prowizoriów było aż tak niezbędnie konieczne? Wszystko to sprawia, że całości z orłowskimi prowizoriami dopłaty są przez filatelistów tak bardzo poszukiwane i cenione.

JIŘĺ KRÁL - Karvina
JAN KYPAST - Orlova

... Powrót <<<